Havalandırma ve iklimlendirme sistemleri

Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri Nedir?

İnsanların konfor alanlarının sağlanması belli kriterlere bağlanmış olan bir standarttır. Kısaca bu standart uygun ortam sıcaklığı, hava kalitesi ve nem oranı olarak karşımıza çıkabilmektedir. Dolayısıyla bir ortamın havasının standartlara uygun hale getirilmesi oldukça önemli bir husustur. İşte bu işlevi gören havalandırma ve iklimlendirme sistemleri, bir ortamda bulunan havanın ısıtılması, soğutulması veya ortam hava kalitesinin değerinin artırılması faaliyetlerini yürütmektedir.

Havalandırma ve iklimlendirme, genel olarak insanların bulunduğu ortamın sıcaklığını ve neminin optimum değerleri getirildiği havalandırma faaliyetidir. Tarihte görülen ilk havalandırma ve iklimlendirme faaliyetleri ise antik çağlarda insanların yiyeceklerini toprak veya buz tabakasının altına gömerek muhafaza etmeleri ve uzun süre tüketebilmeleri şekilde görülmektedir. Yerleşik hayata geçilme ile birlikte insanlar yaşadıkları yapıda ısınma ve serinleme ihtiyacının karşılamak için yine bu sistemlere başvurmuştur. Son iki yüzyıla kadar gerçekleştiren havalandırma ve iklimlendirme faaliyetleri manuel bir biçimde gerçekleştirilmiştir. Elektriğin yaygınlaşması ile beraber ise birçok cihaz ve ekipman yardımıyla havalandırma ve iklimlendirme gerçekleştirilmeye başlamıştır. Bu noktada havalandırma ve iklimlendirme sistemleri birçok farklı amaç ve yöntemle kullanılabilmektedir. Özellikle 2000’li yıllara gelindiğinde artık havalandırma ve iklimlendirme faaliyetleri yalnızca soğutma amacıyla değil, ortamın ısıtılması ve nem değerlerinin en optimum hale getirilmesi gibi amaçlarla da kullanmaya başlamıştır. Gelişen teknolojiyle beraber son yıllarda havalandırma ve iklimlendirme sistemleri evlerden havalimanlarına, hastanelerden okullara her türlü yapı alanda kullanılan bir temel ihtiyaç haline gelmiştir.

Günümüzde havalandırma ve iklimlendirme sistemleri hem yaz hem de kış dönemlerinde kullanılan sistemlerdir. Bu sistemler, işlem ve konfor olmak üzere iki farklı uygulama çeşidinde kullanılmaktadır. İşlem uygulamaları dediğimiz çeşit, bir ameliyathanede enfeksiyon riskini azaltmak için havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin kullanılması veya bir soğuk hava deposunda gıda ürünlerinin bozulmasının engellenmesinde yine bu sistemlerin kullanılması şeklinde karşımıza çıkmaktadır. İşlem uygulamaları, bu faaliyetin yürütülebilmesi için gerekli havalandırma ve iklimlendirmenin elzem olduğu uygulamalardır. Bu uygulamalarda havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinin çalışmaması halinde maddi zararlar oluşa bilmekte. İkinci tür olan konfor uygulamaları ise, daha çok insanların hayat kalitesini artırmayı amaçlayan uygulamalardır. Bu uygulamalara AVM’lerin koridorlarının havalandırılarak müşterilere temiz hava verilmesi veya bir restoranda yemek pişirilen bölümün kokularının dışarı atılarak mutfak çalışanlarının çalışma ortamlarının temiz tutulması örnek gösterilebilmektedir. Konfor uygulamaları işlem uygulamaları gibi elzem olmasa da standartların artırılması ve insanların memnuniyetinin sağlanması amacıyla gerçekleştirilen uygulamalardır. Bu iki sistem kimi durumlarda birlikte kullanıla bilmektedir. Örneğin bir hastanede hasta yakınlarının dinlenme alanlarının havalandırılmasında konfor uygulamaları karşımıza çıkarken ameliyathanelerde enfeksiyonun önlenmesi amacıyla havalandırma ve iklimlendirme gerçekleştirilmesi işlem uygulamalarına örnek gösterilebilmektedir. Dolayısıyla bazı yapılarda iki amaca uygun biçimde havalandırma ve iklimlendirme sistemi tesisatı kurulmaktadır.

Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri Çeşitleri

Havalandırma ve iklimlendirme sistemleri, çalışma prensiplerini göre de birtakım çeşitlere sahiptir. Bu noktada havalandırma ve iklimlendirme sistemleri bağımsız sistemler ve merkezi sistemle olarak iki temel gruba ayrılmaktadır. Bağımsız sistemler dediğimiz sistemler yerel sistemler, tek bir merkezden yönetilmeyen ve modüler bir yapıya sahip olan havalandırma ve iklimlendirme sistemleridir. Merkezi sistemler ise genellikle büyük ölçekli yapılarda ve binalarda kullanılan ve topyekün bir havalandırma ve iklimlendirme faaliyet yürüten sistemler olarak karşımıza çıkmaktadır. Merkezi sistemlerin gerek kullanım şekilleri gerekse havalandırma ve iklimlendirme faaliyetini yürüttüğü sırada kullandıkları materyaller farklılık gösterebilmektedir.

Bağımsız Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri

Bağımsız sistemler, yukarıda değindiğimiz üzere tek bir merkezden yönetilmeyen havalandırma ve iklimlendirme sistemleridir. Bu sistemler, paket cihazlar ve ayrık tip klimalar olarak iki gruba ayrılmaktadır.

Paket cihazlar dediğimiz sistemler, bir havalandırma ve iklimlendirme sisteminin tek başına çalıştığı ve hava tahliyesini genellikle kendi üzerinde bulunan bir tahliye çıkışıyla sağlayan sistemlerdir. Bu sistemlerin alışveriş merkezlerinde, kalabalık ortamlarda, kafelerde ve restoranlarda sıklıkla kullanıldığı bilinmektedir. Paket tipi cihazlar; döşeme (konsol) tipi, salon tipi, pencere tipi ve çatı tipi olmak üzere birçok farklı türe sahip olan bağımsız havalandırma ve iklimlendirme cihazlarıdır.

Bağımsız havalandırma sistemlerinin ikinci türü olan ayrık (split) tür klimalar ise kanal tipi, döşeme tipi, salon tipi, tavan tipi, portatif tip ve gizli tavan ya da diğer adıyla kaset tipi klimalar olarak çeşitli türleri sahiptir. Bu tür klimalar genelde ufak alanların havalandırılması ve iklimlendirmesinde kullanılmaktadır. Dolayısıyla bu sistemlerin otellerde, iş merkezlerinde, camilerde, okullarda, evlerde, hastanelerde ve bazı üretim tesislerinde kullanıldığı görülmektedir.

Merkezi Havalandırma ve İklimlendirme Sistemleri

Merkezi havalandırma ve iklimlendirme sistemleri kendi içerisinde tamamen havalı sistemler, tamamen sulu sistemler ve son olarak sulu ve havalı entegre sistemler olarak üç gruba ayrılmaktadır. Bu sistemlerin arasındaki temel fark, sistemin faaliyet gösterirken kullandığı soğutma materyalin su veya hava olmasıdır.

Tamamen havalı havalandırma ve iklimlendirme sistemleri, değişken hava debili, yeniden ısıtma terminalli ve iki kanallı sistemler olarak birkaç çeşitte kullanılan sistemlerdir. Bu sistemlerde merkezi klima santrali hücresi dahil olarak filtre, vantilatör, aspiratör, ısıtıcı ve soğutucu batarya ve nemlendirici hücreleri sistem elemanları olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sistemlerde merkezi olan klima santrali bünyesinde tetiklenen hava, ilgili kanallar sayesinde tüm sistem içerisinde gezdirilmekte ve havalandırma ile iklimlendirme faaliyetini göstermektedir.

İkinci merkezi havalandırma ve iklimlendirme sistemi türü ise tamamen sulu sistemlerdir. Tamamen sulu sistemler, birden fazla odası bulunan mekanlarda, okullarda, otellerde, hastanelerde ve apartmanlarda kullanılabilen havalandırma ve iklimlendirme sistemleridir. Tamamen sulu sistemler, kullanıldıkları yapıdaki her bir odada hava şartlandırma cihazı aracılığı ile kontrol edilen sistemlerdir. Bu sistemlerde fanlı serpantinlerde dolaşan su Chiller soğutma sistemi sayesinde pompalar aracılığıyla borulara gönderilmektedir. Bu sistemlerde her bir odada bulunan termostat sayesinde sıcaklığın ayarlanması sağlanmaktadır. İki borulu üç kurulu ve dört burada olmak üzere birden fazla çeşidi bulunan tamamen sulu sistemler oldukça makul havalandırma ve iklimlendirme tercihleridir.

Merkezi havalandırma ve iklimlendirme sistemlerinden sonuncusu olan sulu ve havalı entegre sistemler, şartlandırılmış hava ile eşzamanlı olarak merkezi bir soğutma ünitesinde soğutulan suyun aynı zamanda serpantin birimlerine gönderilmesi prensibi ile çalışmaktadır. Bu sistemlerde yukarıda bahsettiğimiz her iki sistemde mevcut olup kimi zaman aynı anda kimi zamansa sıralı kullanımlar gerçekleştirilmektedir.